The history of Truth (το χρονικό της αλήθειας)

Υπάρχει τεράστια αμφισβήτηση στις μέρες που ζούμε. Το τι είναι αλήθεια και το τι ψέμα έχει θρυμματιστεί τόσο που πραγματικά ζούμε σε αχαρτογράφητα νερά. Η «αλήθεια» έχει βγει απ' το κουτί της Πανδώρας και στο δρόμο της διαλύει τα πάντα.

Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας που η αλήθεια είναι πολυμορφική και εξατομικευμένη στα μετρά του κάθε ανθρώπου. Και όταν η αλήθεια παύει να είναι κοινή τι γίνεται μετά? Κάλος η κακός δεν υπάρχει επιστροφή και πρέπει να βρούμε λύσεις. Λύσεις για να συνεχίσουν να υπάρχουν κοινωνίες που θα λειτουργούν σε κάποια κοινή βάση με θετικό ορίζοντα.

Who controls the narrative?

Η λέξη narrative (αφήγημα) είναι ουσιώδες και αξίζει μια σύντομη αναδρομή για να καταλάβουμε το που είμαστε και το που πάμε.

Οι ιεραρχική κοινωνική δομή (λίγοι αποφασίζουν για τους πολλούς) ήταν πάντοτέ ο ακρογωνιαίος λίθος της κοινωνικής ομαλότητας. Έθετε κανόνες, ηθικούς και διαδικαστικούς. Στην κορυφή της πυραμίδας ήταν κατά καιρούς διάφορες ομάδες. Και πολλές φορές συνδυάστηκα μεταξύ τους . Αριστοκρατία, εκκλησιά, πολεμάρχες, δικτάτορες, βασιλείς πρόεδροι και πρωθυπουργοί. Άλλοτε μαζί και άλλοτε μονοί. Όλες αυτές οι ομάδες πάντα είχαν (και έχουν) ένα κοινό. Όλες μα όλες έχουμε ένα δικό τους αφήγημα με τα ιδιά δομικά χαρακτηριστικά. Το αφήγημα έχει ένα καλό (εμείς) ένα κακό (ο αντίπαλος) και μια υποσχόμενη λύση η ανταμοιβή (το όραμα).

Πιάστε οποιαδήποτε θρησκεία, όλες τις δικτατορίες, τις εθνικές κυβερνήσεις. Όλες έχουν το ίδιο δομικά αφήγημα. Κάτι έχει αλλάξει όμως. Κάτι ουσιαστικό. Η διάδοση της πληροφορίας. Αν πάμε μερικές εκατοντάδες χρονιά πίσω η πληροφορία ετοιμαζόταν απ’ την κορυφή της πυραμίδας (ας πούμε την βασιλική οικογένεια) μετά ενημερώνονταν οι περιφερειάρχες /τομεάρχες και αυτοί το μετέφεραν στους πολίτες. «θα κάνουμε πόλεμο με τους τάδε γιατί θέλουν να μας κατακτήσουν», «θα εισβάλουμε στην τάδε χωρά γιατί χρησιμοποιούν χημικά όπλα», «θα κάνουμε σταυροφορία γιατί απειλούνται τα αγία χώματα».

Με την ανακάλυψη του τυπογράφου τον δέκατο πέμπτο αιώνα όμως κάτι άρχισε να αλλάζει. Αρχίσαν να τυπώνονται αλλά αφηγήματα, «παράνομα». Προσπάθησε η κορυφή της πυραμίδας να το ελέγξει αλλά δεν τα κατάφερε στο ακαριαίο. Το κουτί της Πανδώρας άρχισε να ανοίγει… Τότε είναι που αρχίσαν τα κοσμικά αφηγήματα να συνυπάρχουν καλυτέρα με θρησκεύτηκα. Τα αφηγήματα συνδυάστηκα μπορούσαν να επιβληθούν καλύτερα. Το ένα αφήγημα ρυθμίζει τον ηθικό κώδικα και το άλλο τον διαδικαστικό.

Μέχρι που φτάσαμε στα μέσα του 20ου αιώνα… Εκεί το κουτί της Πανδώρας άνοιξε για τα καλά! Τηλεόραση και ράδιο! Στα αρχικά στάδια ήταν το τέλειο εργαλείο της κορυφής της πυραμίδας για να πουλήσει το οποίο αφήγημα. Τα περισσότερα κανάλια αρχικά ήταν κρατικά και χρησιμοποιούνταν από τα κράτη για να ενημερώνουν τους πολίτες. Το αφήγημα σε όλο του το μεγαλείο! Οι αποφάσεις πήγαιναν άμεσα στο κάθε σπίτι και όλοι ήξεραν την μια και μονή αλήθεια. Αρχίσαν όμως σιγά σιγά να πληθαίνουν τα κανάλια, οι εφημερίδες και τα ραδιόφωνα… Στα κοσμικά κράτη υπάρχει δημοκρατία αρά και η αντιπολίτευση ήθελε τα δικά της ΜΜΕ. Η ταμπέλα «τέταρτη εξουσία» που δόθηκε στα ΜΜΕ είναι εντελώς λανθασμένη. Δεν υπάρχουν ΜΜΕ που να ελέγχουν την εξουσία. Τα ΜΜΕ προάγουν το καθένα ξεχωριστά ένα διαφορετικό αφήγημα κάποιας ομάδας στην κορυφή της ιεραρχίας.

Εδώ βάζω μια άνω τελεία. Δεν είμαι επαναστάτης ούτε αντι-εξουσιαστής. Τα διαφορά αφηγήματα κατά καιρούς είχαν πολύ θετικές επιδράσεις στην εξέλιξη και αναμφισβήτητα ζούμε σε έναν κόσμο πολύ καλύτερο από αυτόν του μεσαίωνα. Το βιοτικό επίπεδο (κάποιων τουλάχιστο) είναι πολύ καλύτερο απ’ ότι ήταν πριν 500 η 1000 χρονιά. Το ιστορικό της Αλήθειας απλά περιγράφω.

Φτάνουμε λοιπόν στις αρχές του 21ου πρώτου αιώνα… Πανδώρα μου, εδώ είναι που λεμέ «when the shit hit the fan». Internet, mobile and social media. Yea baby!

Ταχύτητα στην μετάδοση της πληροφορίας, στα μετρά του καθενός στην παλάμη του χεριού μας. Από πολλές πήγες πέραν τον παραδοσιακών. Όλοι έχουν άποψη πλέον και όλοι έχουν πρόσβαση παντού. Έπεσε η πυραμίδα, ισοπεδώθηκε… και δεν μένει ως εδώ… είναι και το ΑΙ, η τεχνίτη νοημοσύνη. Γνωρίζουν πλέον τα social media, η google, το youtube το πρφιλ του καθενός ξεχωριστά και σπρώχνουν πληροφορίες που μας ταιριάζουν πρωσοπικά (suggestions), δημιουργώντας ατομικά echo chambers που κάνουν amplify τα πιστεύω μας. Από κοινωνίες γίναμε tribes (φυλές). Δεν υπάρχουν φυσικά σύνορα πλέον και οι άνθρωποι ομαδοποιούνται με βάση τα προσωπικά echo chambers του καθενός. Δεν μας ενδιαφέρει ο γείτονας μας, η πόλη μας, η χωρά μας. Μας ενδιαφέρουν τα προσωπικά μας γούστα και ποιοι ταιριάζουν σε αυτά… Κάτσε τώρα να επιβάλεις το αφήγημα και να σώσεις την ιεραρχία… Αδύνατο. Ο σώζων εαυτόν σωθήτω!

Ακόμη και με την επιβολή φόβου, υστερίας και τιμωρίας δεν μπορεί να κλείσει πια το κουτί της Πανδώρας. Το αφήγημα πέθανε και τώρα πως θα ζήσουμε …

Χαοτικό μοιάζει. Δεν είναι όμως. Ακόμη ένας κύκλος στην ιστορία της θετικής ανθρώπινης εξέλιξης είναι.

Ποια θα είναι η συνέχεια και ποια η λύση?

Πιο επίκαιρος από ποτέ ο Νίτσε όταν έθετε το ερώτημα για το πως θα ζήσει ο άνθρωπος τώρα που σκότωσε τον θεό, πιο νερό θα βρεθεί να καθαρίσει τούτο το αίμα από τα χερια του… Μιλούσε τότε για την πάλη της επιστήμης και του κοσμικού κράτους έναντι της θρησκείας. Σήμερα σκοτώσαμε το αφήγημα. Σκοτώσαμε την πυραμίδα και τι θα γίνει απ’ εδώ και μπρος…

Είναι απλό. Πρέπει να καούν πάλι βιβλία, να ρίξουμε ανθρώπους στην φωτιά, να σβήσουμε βίντεο απ’ το YouTube, να φοβερίσουμε τον κόσμο, να απειλήσουμε. Είναι η απέλπιδα προσπάθεια για επιβίωση του αφηγήματος. Και όταν γίνει παραδοχή ότι πέθανε θα αρχίσουν οι άνθρωποι και οι κοινωνίες να μαζεύουν τα κομμάτια. Θα γυρίσουμε στις πανανθρώπινες διαχρονικές αξίες. Ελευθέρια, ισότητα στην διεκδίκηση της ευτυχίας, δικαιοσύνη και αγάπη για τον περιβάλλοντα μας χώρο (ζώντα και μη).

Θα αρχίσουμε να μιλάμε πάλι, να ακούμε και να συζητούμε σαν άνθρωποι αληθινοί. Και θα χτίσουμε καινούργιες πυραμίδες, πιο δυνατές και θα ανακαλύψουμε καινούργιους «θεούς» πιο δίκαιους απ’ την αρχή

Πάντα η άνοιξη χρειάζεται έναν χειμώνα και πάντα αυτός ο κύκλος θα επαναλαμβάνετε

Σημείωση: Για οποιαδήποτε ορθογραφικά, συντακτικά και την μερική χρήση της αγγλικής παρακαλώ επικοινωνήστε με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού.